Ο «Ιπτάμενος Ολλανδός»

 Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την αποικιοκρατία, την διάνοιξη θαλάσσιων δρόμων προς την Ασία και, γενικότερα,  την εξωστρέφεια θαλασσοκρατούμενων χωρών, η μυθοπλασία και η αφήγηση θαλασσινών ιστοριών, ήταν κοινή ασχολία στους ναυτικούς κύκλους.  Εύκολα, δοξασίες, μύθοι και φαντασία γίνονταν πραγματικές ιστορίες και κάθε ναύτης είχε να διηγηθεί και από μία.

Ο «Ιπτάμενος Ολλανδός» είναι ένα –κυρίως  αιωρούμενο-  πλοίο- φάντασμα, το οποίο πρωταγωνιστεί σε θρύλους και ιστορίες από την Εποχή των Ανακαλύψεων (15^ος – 18^ος αι.). Πρόκειται για ένα καράβι – φάντασμα, το οποίο εμφανίζεται μέσα σε ένα μαύρο σύννεφο –κυρίως πριν ή κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας- και προμηνύει τον θάνατο. Το πλήρωμά του αποτελείται, είτε  από τον καπετάνιο – φάντασμα και τους ναύτες- φαντάσματα, είτε μόνο από τον καπετάνιο. Ο μύθος έχει πολλές παραλλαγές σχετικά με τον κυβερνήτη του πλοίου, το πλήρωμα και το τι πραγματικά συνέβη, αλλά όλες συγκλίνουν στην κακοτυχία οποιουδήποτε καραβιού βρεθεί στον δρόμο του. Ο «Ιπτάμενος Ολλανδός», προμηνύει όχι μόνο τις μεγάλες καταιγίδες, αλλά και τον θάνατο.

 

Ο «Ιπτάμενος Ολλανδός» Χέντρικ βαν ντερ Ντέκεν

Ο συγκεκριμένος μύθος εμφανίζεται σε γραπτά του 1700, περίπου, και μέσα από αυτά παρουσιάζεται η ιστορία του. Ο Ολλανδός,Χέντρικ βαν ντερ Ντέκεν, ήταν ο κυβερνήτης ενός πλοίου και κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στις ανατολικές Ινδίες, βρισκόμενος  κοντά στο ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, τον  πιάνει μια τρομερή καταιγίδα.  Η αλαζονεία του, αλλά και η τρέλα του –όπως πολλοί υποστηρίζουν- δεν του επέτρεψαν να αλλάξει πλεύση, παρά τα παρακάλια των ναυτών του. Πιστεύοντας ακράδαντα στις δυνάμεις του, διέταξε το πλήρωμα να συνεχίσει την πορεία του μέσα από την καταιγίδα. Ο Ντεκεν, κρατώντας σφιχτά το τιμόνι και καταβαλλόμενος από μανία, συνέχισε να οδηγεί μέσα στην καταιγίδα τραγουδώντας και βρίζοντας τους θεούς.

Ξαφνικά, άνοιξε ο ουρανός και μέσα από μια δέσμη φωτός εμφανίστηκε ο Θεός, ως απάντηση στις προσευχές των ναυτών. Εκείνος καταράστηκε τον Ντεκεν να περιπλανάται αιώνια στις θάλασσες, προμηνύοντας το κακό. Μετά την καταδίκη του Ντεκεν, ο Θεός εξαφανίστηκε και πήρε μαζί Του και τους ναύτες.

Ο Ιπτάμενος Ολλανδός Μπάρεντ Φοκκέ

Ο Μπάρεντ Φοκκέ –περί το 1650-  ήταν Ολλανδός καπετάνιος από το Άμστερνταμ και εργαζόταν στην Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών.  Ήταν ένας πολύ δεινός αλλά και οξύθυμος, αμφισβητούμενης ηθικής,  καπετάνιος και η φήμη του για τα γρήγορα, μακρινά ταξίδια ήταν ευρέως γνωστή στους ναυτικούς κύκλους. Ιστορίες θέλουν, να χρειάστηκε μόλις τρεις μήνες, προκειμένου να καλύψει την απόσταση Άμστερνταμ – Μπατάβια (χρόνος ρεκόρ για τα τότε δεδομένα). Για τους τότε ναυτικούς, το κατόρθωμα της γρηγοράδας του δεν ήταν τίποτα άλλο, παρά η συμφωνία που έκανε με τον διάβολο. Αυτή η συμφωνία, λοιπόν, εξαφάνισε μια μέρα το καράβι του και τον καταράστηκε να περιπλανιέται, αιωνίως, στις θάλασσες.

 

Ο «Ιπτάμενος Ολλανδός» βαν ντερ Στατεν

Μια άλλη εκδοχή για την ταυτότητα του «Ιπτάμενου Ολλανδού», είναι αυτή του καπετάνιου βαν ντερ Στατεν. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή του μύθου, ο καπετάνιος και το πλήρωμά του, καταδικάστηκαν να περιπλανούνται στις θάλασσες  και να φέρουν σε όλα τα καράβια που συναντούσαν κακούς οιωνούς, εξ’ αιτίας του ότι σάλπαρε ανοιχτά Μεγάλη Παρασκευή.

 

Φάτα Μοργκάνα

Σύμφωνα με τους αρθούριους κύκλους της ουαλικής παράδοσης, η Φάτα Μοργκάνα ήταν  μάγισσα και ετεροθαλής αδερφή του βασιλιά Αρθούρου. Δημιουργούσε οφθαλμαπάτες ή είδωλα προκειμένου να εξαπατά και να εξολοθρεύει τους εχθρούς της και είχε το φανταστικό της παλάτι κάπου στον ορίζοντα, εκεί όπου εμφανίζονταν και τα είδωλα.

Σύμφωνα, όμως με τη φυσική, η Φάτα Μοργκάνα,  είναι ένα μετεωρολογικό φαινόμενο, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα τον διπλό αντικατοπτρισμό και δημιουργείται λόγω θερμοκρασιακής αναστροφής. Όταν ο αέρας του εδάφους είναι πιο ψυχρός από αυτόν της ατμόσφαιρας, η αλληλεπίδραση των ψυχρών και θερμών ανέμων, μπορεί να δράσει ως διαθλαστικός φακός. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να βλέπουμε τα ανεστραμμένα κατακόρυφα είδωλα αντικειμένων, τα οποία μπορεί να βρίσκονται και χιλιόμετρα μακριά.

Συνήθως δημιουργείται πριν από καταιγίδες και κυρίως κατά τις πρωινές ώρες, έπειτα από μια ψυχρή νύχτα. Παρατηρείται σε περιοχές όπως η κοιλάδα του Σαν Λούις του Κολοράντο, στις Μεγάλες Λίμνες της Β. Αμερικής, στην Ελλάδα στον Ευβοϊκό κόλπο κ.α.

Το φαινόμενο της Φάτα Μοργκάνα, δεν εξηγεί μόνο τον μύθο του «Ιπτάμενου Ολλανδού», αλλά επίσης και το φαινόμενο των Δροσουλιτών στα Σφακιά, τους νερόλακκους στην έρημο, αλλά ακόμα και τα νερά που μπορεί να δούμε πάνω στην άσφαλτο όπως οδηγούμε, μια ζεστή μέρα, τα οποία όσο πλησιάζουμε,  φαίνεται να εξαφανίζονται.