Οι μεγαλύτερες επιδημίες που γνώρισε ο κόσμος.

Με τις ανθρωπιστικές κρίσεις του πλανήτη μας να περιλαμβάνουν ακόμα και σήμερα εκρήξεις πανδημιών σε διάφορες γωνιές του κόσμου, η μάστιγα των θανατηφόρων ασθενειών δεν έχει καταλαγιάσει. Το ξέσπασμα της χολέρας στη δοκιμαζόμενη Αϊτή σκότωσε 300 ανθρώπους και μόλυνε άλλους 3.000. Στην Αφρική και την Ασία ο κόσμος υποφέρει από νόσους που στη Δύση έχουν πλέον εκλείψει.

Με αυτά υπόψη, ας δούμε τις χειρότερες επιδημίες που γνώρισε ποτέ ο πολύπαθος πλανήτης μας…

Ο Μαύρος Θάνατος

Λίγα γεγονότα στην ιστορία της μπαρουτοκαπνισμένης Ευρώπης είχαν τόσο κατακλυσμιαίες συνέπειες όσο ο Μαύρος Θάνατος. Η επιδημία πανούκλας πιστεύεται ότι ξεκίνησε γύρω από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και εξαπλώθηκε γρήγορα στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης και σε τμήματα της Ασίας. Οι αρουραίοι που φώλιαζαν στα έγκατα των πλοίων που μετέφεραν σιτηρά ήταν η αιτία της νόσου που αφάνισε την Ευρώπη. Η πιο καταστροφική στιγμή της πανδημίας ήταν η τετραετία 1347-1351, που σύμφωνα με εκτιμήσεις ξεκλήρισε τα 2/3 του πληθυσμού της Ευρώπης. Η κρίση πανούκλας θα επανέρθει βέβαια στις κατοπινές δεκαετίες και θα απλώσει τα φτερά του θανάτου πάνω σε όλη την οικουμένη: περίπου 100 εκατομμύρια άνθρωποι χάθηκαν από προσώπου γης σε διάστημα 200 ετών…

Η πανούκλα του Ιουστινιανού

Την ώρα που οι στρατιές του παντοδύναμου βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού αναβίωναν την παλιά δόξα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ανακαταλαμβάνοντας χαμένα εδάφη, ένας εσωτερικός εχθρός έδειχνε τα τρομακτικά του δόντια: περί το 540 μ.Χ. μια άγνωστη ασθένεια που γεννιόταν από τα τρωκτικά της Αιγύπτου μεταφερόταν μέσω καραβιών στην Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η πανούκλα αξίωνε 5.000 ζωές την ημέρα, αφανίζοντας τον μισό περίπου πληθυσμό της πόλης. Η πανδημία δεν περιορίστηκε ωστόσο εντός των τειχών της Κωνσταντινούπολης: εξαπλώθηκε σε Ευρώπη και Ασία, γινόμενη η φονικότερη επιδημία της αρχαιότητας. Πενήντα μόνο χρόνια από την πρώτη εκδήλωσή της, 25-100 εκατομμύρια είχαν χάσει τη ζωή τους…

Η πανδημία γρίπης του 1918-1919

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος είχε έναν σοβαρό ανταγωνιστή στη φονικότητα: την «ισπανική γρίπη», όπως έμεινε στην Ιστορία. Η κρίση γρίπης σκότωσε δεκάδες εκατομμυρίων και μόλυνε το 1/3 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού. Τα θύματα του ιού πέθαιναν γρήγορα και οδυνηρά. Ακόμα και ο νόμος για υποχρεωτική μάσκα σε δημόσια μέρη δεν κατάφερε να περιορίσει τη θανατηφόρα του δράση. Από τις αυτοψίες των πτωμάτων που είχαν χτυπηθεί από την «ισπανική γρίπη» διαπιστώνονταν ότι οι πνεύμονες των νεκρών ήταν γεμάτοι υγρό. Οι ασθενείς πέθαιναν πράγματι από πνιγμό…

Η τρίτη πανδημία πανούκλας

Στη δεκαετία του 1850, η επαρχία Yunnan της Κίνας έμελλε να γίνει το ζοφερό σκηνικό πάνω στο οποίο θα στηνόταν η τρίτη (και τελευταία) πανδημία πανούκλας που γνώρισε ο κόσμος. Ο λοιμώδης πυρετός έπληξε τους κατοίκους της περιοχής, εξοντώνοντας δεκάδες χιλιάδες, ενώ περί τα τέλη του 19ου αιώνα η επιδημία εξαπλωνόταν και στις γύρω περιοχές (Χονγκ-Κονγκ, Ινδία, Νότια Αφρική, Ισημερινό, Σαν Φρανσίσκο κ.λπ.), με καταστροφικές συνέπειες: 12 εκατομμύρια άνθρωποι θα έχαναν τη ζωή τους. Η επιστημονική γνώση που αναπτύχθηκε ωστόσο από την πάλη των γιατρών με τη νόσο εξασφάλισε το γεγονός ότι ο κόσμος δεν θα ξανάβλεπε και μια τέταρτη πανδημία πανούκλας στην ιστορία του…

Η επιδημία πολιομυελίτιδας του 1916

Η παραλυτική νόσος πρόσβαλε χιλιάδες στην Αμερική, σκοτώνοντας πάνω από 6.000 ανθρώπους. Η πανδημία πολιομυελίτιδας του 1916 αριθμούσε 9.000 περιστατικά στη Νέα Υόρκη μόνο, γεγονός που επέβαλε καραντίνες σε όλες τις ΗΠΑ. Η πολιομυελίτιδα έμελλε ωστόσο να στοιχειώσει την Αμερική για δεκαετίες, με το 25% των ασθενών να καταλήγουν. Και έπρεπε να περιμένουμε ως τη δεκαετία του 1950 για να αναπτυχθεί το εμβόλιο από τον dr. Jonas Salk.

Η πρώτη πανδημία χολέρας

Η χολέρα πορεύτηκε με την ανθρωπότητα για αιώνες, με τον Ιπποκράτη να την υπαινίσσεται στην ιατρική του, ήταν ωστόσο για μακρό διάστημα περιορισμένη στο δέλτα του Γάγγη στην Ινδία. Το 1817 όμως ταξιδιώτες μετέφεραν τη νόσο -μέσα από τους δρόμους του εμπορίου- σε όλη τη χώρα και τις γειτονικές περιοχές που καταλαμβάνουν σήμερα οι χώρες της Βιρμανίας και της Σρι Λάνκα. Η «ασιατική χολέρα», όπως ονομάστηκε στη Δύση -που δεν είχε χτυπηθεί από τη χολέρα μέχρι το 1830-, απαίτησε τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων, ενώ χτύπησε τελικά και τις Φιλιππίνες και το Ιράκ, όπου 18.000 άνθρωποι πέθαναν κατά τις τρεις πρώτες βδομάδες εκδήλωσης της επιδημίας. Η «ασιατική χολέρα» ήταν η πρώτη από τις 7 πανδημίες χολέρας που θα ξεσπούσαν στον πλανήτη.

Η πανούκλα των Αθηνών

Μια πανούκλα τόσο μεγάλη σαν αυτή και με τόσο καταστροφικές συνέπειες που δεν είχε όμοιά της στην ανθρώπινη  ιστορία. Έτσι περιέγραφε ο Θουκυδίδης -στην ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου- την επιδημία που ξέσπασε στην Αθήνα περί το 430 π.Χ. και άλλαξε τις στρατιωτικές ισορροπίες στον μακρόχρονο πόλεμο Αθήνας-Σπάρτης. Οι ιστορικοί ερίζουν για τη φύση της νόσου, με κάποιους να υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για τύφο ή ανεμοβλογιά, και ίσως να μη μάθουμε ποτέ τι πραγματικά χτύπησε τους πολίτες της Αθήνας. Ο Θουκυδίδης εντόπισε τις ρίζες της πανούκλας στην Αιθιοπία και υπολόγισε ότι η επιδημία εξαφάνισε το 1/3 περίπου του πληθυσμού της Αθήνας, με τα στρατεύματα της πόλης να δέχονται ανεπανόρθωτο πλήγμα…

Η επιδημία ανεμοβλογιάς στην Ινδία

Παρόλο που δεν ήταν η πρώτη φορά που μια επιδημία ανεμοβλογιάς ξεσπούσε σε κάποια γωνιά του πλανήτη, η μολυσματική νόσος έδειξε τα τρομακτικά της δόντια στην Ινδία περί τα μέσα του 1970, με περισσότερα από 100.000 καταγεγραμμένα κρούσματα και τουλάχιστον 20.000 θανάτους. Έπειτα από μια περίοδο ωστόσο συντονισμένης δράσης και στενής παρακολούθησης από διεθνή επιτροπή, η Ινδία κατάφερε επισήμως να βγει από την καραντίνα τον Μάιο του 1975.

Ο κίτρινος πυρετός του Μέμφις

Το 1878 χιλιάδες Κουβανοί εγκατέλειπαν την πατρίδα τους, ως αποτέλεσμα του δεκαετή πολέμου της χώρας για ανεξαρτησία από την Ισπανία. Στο ταξίδι τους για την Αμερική μετέφεραν ωστόσο άθελά τους και τον κίτρινο πυρετό. Η Νέα Ορλεάνη ήταν το θύμα της πρώτης επιδημίας κίτρινου πυρετού που γνώριζε ο Νέος Κόσμος, με τη νόσο να ανηφορίζει τον ποταμό Μισισίπι και να εξαπλώνεται στο Μέμφις. Μέχρι το τέλος του χρόνου, πάνω από 5.000 κάτοικοι του Μέμφις έχασαν τη ζωή τους, ενώ οι συνολικές απώλειες στην κοιλάδα του Μισισίπι ανήλθαν στις 20.000.

Ο SARS

Ο ιός του αναπνευστικού που χτύπησε την Ασία το 2003 και έκανε δημοφιλή τη χειρουργική μάσκα, κατάφερε να εξαπλωθεί σε είκοσι και πλέον χώρες της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, Ευρώπης και Ασίας, πριν τεθεί υπό περιορισμό. Περισσότεροι από 8.000 άνθρωποι προσβλήθηκαν από τον SARS, ενώ τα θύματά του ανήλθαν σε 774. Έπειτα βέβαια από 6 μήνες πανικού, η επιδημία καταλάγιασε και τέθηκε υπό έλεγχο, τον Ιούλιο του 2003. Ακόμα και σήμερα ωστόσο, καθώς οριστική θεραπεία για τον SARS δεν υπάρχει, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είναι προσανατολισμένος στην ενημέρωση του κόσμου σχετικά με δράσεις πρόληψης του ιού.