Οι ιδιότητες και τα οφέλη της Μαστίχας

 

Η μαστίχα Χίου και οι ιδιότητές της είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Η μαστίχα είναι η αρωματική φυσική ρητίνη, που εξάγεται από το μαστιχόδεντρο (σχίνος). Το μαστιχόδεντρο ανήκει στην οικογένεια των Ανακαρδιοειδών (Anacardiaceae), επειδή ο καρπός του είναι σε σχήμα καρδιάς και στο γένος Pistacia (πιστακία: «πίσσα» = πυκνόρρευστος κολλώδης χυμός και «ακέομαι» = θεραπεύω). Το γένος αυτό περιλαμβάνει τα είδη P. lentiscus (μαστιχόδεντρο), P. vera (φυστικιά) και P. terebinthus (τριμυθιά).

Το φυτό της μαστίχας, (επιστημονικά Pistacia lentiscus) είναι αειθαλής πυκνόφυλλος θάμνος, ο οποίος μπορεί να φτάσει και το ύψος των τριών μέτρων. Έχει απλωμένα κλαδιά και ανοιχτό ή σκούρο σταχτί κορμό, ανάλογα με την ηλικία του. Η επιφάνεια του κορμού του έχει πλάκες, σαν ρυτίδες, όπως το πεύκο Ευδοκιμεί σε ολόκληρη τη Μεσόγειο από την Ιβηρική χερσόνησο και τη Γαλλία μέχρι την Τουρκία και το Ισραήλ. Στο νησί της Χίου καλλιεργείται μία ιδιαίτερη ποικιλία σχίνου, ο μαστιχοφόρος σχίνος (Pistacia lentiscus var. Chia), από τον οποίο εξάγεται η φυσική ρητίνη ή μαστίχα, το σπουδαιότερο προϊόν του νησιού.

Η γόμμα της μαστίχας προέρχεται από το φυτό Pistacia lentiscus που είναι ένα είδος σχίνου που δίνει αυτό το συγκεκριμένο είδος μαστίχας μόνο στην Χίο. Η μαστίχα Χίου είναι ένα προϊόν προστατευμένης ονομασίας που είναι παγκοσμίως γνωστό και αποτελεί κύρια πηγή εσόδων για τους κατοίκους της Χίου.

Το φυτό ευδοκιμεί στην νότια περιοχή της Χίου στα Μαστιχοχώρια. Από τις σχισμές που γίνονται στον κορμό και τα κλαδιά του δένδρου, στάζει η μαστίχα. Ένα μεγάλο δένδρο δίνει 1 κιλό μαστίχα τον χρόνο περίπου. Η πρώτη έρευνα σχετικά με την σύσταση της μαστίχας έγινε το 1930, όμως λόγω της πληθώρας των συστατικών της, αυτή η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί απολύτως ακόμη και σήμερα.

Συλλέγεται με παραδοσιακό τρόπο. Εργάτες ισοπεδώνουν το χώρο γύρω από το δέντρο και σχίζουν τον κορμό του δέντρου σε συγκεκριμένα σημεία. Η μαστίχα αρχίζει να ρέει και σε 15 περίπου μέρες σταθεροποιείται και είναι έτοιμη προς συλλογή. Αυτή γίνεται από το Δεκαπενταύγουστο μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου. Κατόπιν το προϊόν κοσκινίζεται, πλένεται και καθαρίζεται επιμελώς, κομμάτι-κομμάτι.

Οι πρώτες αναφορές προέρχονται από τον Ηρόδοτο τον 5ο αιώνα π.Χ. και οι θεραπευτικές δράσεις του μνημονεύονται από τον Ιπποκράτη, τον Θεόφραστο, τον Πλίνιο και τον Διοσκουρίδη ως παραδοσιακό αντίδοτο ενάντια σε αποστήματα καρκίνου και ακμής. Κατά την παράδοση οι σχίνοι άρχισαν να δακρύζουν όταν μαρτύρησε ο Άγιος Ισίδωρος από τους Ρωμαίους.

Τα κύρια μαστιχοφόρα είδη είναι P. lentiscus και P. atlantica τα οποία αξιοποιήθηκαν από αρχαιοτάτων χρόνων. Η μαστίχα βρίσκει εφαρμογή στη Φαρμακευτική καθώς αποτελεί συστατικό παρασκευής μικροκάψουλων βραδείας αποδέσμευσης φαρμάκων και βιταμινών αλλά και λόγω της ικανότητας καταπολέμησης φλεγμονών.

Χρησιμοποιείται ακόμα ως πρόσθετη ύλη στη μαγειρική δίνοντας διακριτικό άρωμα σε διάφορα φαγητά αλλά και σαν βελτιωτικό σε παγωτά και μπισκότα. Οι καρποί του χρησιμοποιούνται σαν καρύκευμα. Στην ποτοποιία η προσθήκη της σε ποτά περιορίζει τη βλαπτική δράση της αλκοόλης (λικέρ μαστίχας). Στην αρωματοποιία εφαρμόζεται σε κρέμες και βερνίκια νυχιών ενώ αποτελεί συστατικό σφραγισμάτων και εκμαγείων δοντιών.

Μόλις πρόσφατα η μαστίχα εγκρίθηκε ως φαρμακευτικό φυτό από την Ευρωπαϊκή Φαρμακοποιία.

Οι χυμοί του δένδρου στάζουν σαν δάκρυα που στην αρχή είναι διαφανή και κολλώδη. Μετά από 15-20 ημέρες όμως, η μαστίχα στερεοποιείται και παίρνει ακανόνιστα σχήματα. Κατόπιν καθαρίζεται από ξένες ύλες.

Η μαστίχα φαίνεται να περιέχει πολυμερή, πτητικά και αρωματικά συστατικά που αποτελούν το αιθέριο έλαιό της, τερπένια, φυτοστερόλες και διάφορα συστατικά που έχουν εντοπιστεί για πρώτη φορά. Αυτός ο συνδυασμός 80 περίπου συστατικών εξηγεί τις πολλαπλές χρήσεις της μαστίχας ως τροφή αλλά και για καλλυντική χρήση.

• Έχει κυρίως αντιμικροβιακές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Αναφέρεται ως η πρώτη τσίχλα του κόσμου και δρα ενάντια στον σχηματισμό της πλάκας των δοντιών λόγω των αντιβακτηριακών της ιδιοτήτων, καθαρίζει την στοματική κοιλότητα απομακρύνοντας τις τροφές, λευκαίνει τα δόντια και αρωματίζει την αναπνοή.
• Η μαστίχα χρησιμοποιείται ενάντια στην δυσπεψία και τις γαστρεντερικές διαταραχές. Σε αυτή την περίπτωση η συνηθισμένη δοσολογία είναι 0,5g σκόνης μαστίχας 2 φορές την ημέρα για 2-3 εβδομάδες.
• Η σκόνη μαστίχας δρα ενάντια στους ερεθισμούς του δέρματος και σε μικροτραύματα. Γίνεται επάλειψη με κρέμα που περιέχει 9-11% σκόνη μαστίχας 3 φορές την ημέρα για μία εβδομάδα.
• Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι η χρήση μαστίχας μπορεί να μειώσει τα επίπεδα του σακχάρου και να ελέγξει την χοληστερίνη.
• Ανάλογη δράση έχει και το αιθέριο έλαιο της μαστίχας αλλά και το εκχύλισμα με νερό.

Η μαστίχα χρησιμοποιείται στην μαγειρική και η ιδιαίτερη γεύση της έχει τους θαυμαστές της.