Γαϊδουράγκαθο, ένα θαυματουργό φυτό

 

Λατινική ονομασία του βοτάνου είναι SILYBUM marianum (Σίλυβο το Μαριανό). Ανήκει στην οικογένεια των Συνθέτων. Το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες Κουφάγκαθο, Αγκάβατος ή Γαϊδουράγκαθο. Φυτρώνει σε άγρια κατάσταση σε ακαλλιέργητα μέρη και τα κράσπεδα δρόμων, σε μεγάλη αφθονία.

Είναι φυτό μονοετές ή διετές που το ύψος του κυμαίνεται από 80 έως 150 εκατοστά. Στέλεχος ανορθωμένο, εύρωστο, λείο και λίγο κλαδωτό. Τα φύλλα του είναι μαρμαρόχροα με φλέβες λευκές στην επάνω επιφάνεια, από τα οποία όσα φυτρώσουν από το στέλεχος είναι άμισχα, τα δε υπόλοιπα με μίσχο, κολπωτά, οδοντωτά και με λοβούς με αγκάθια. Τα άνθη του είναι κατά φούντες μεμονωμένες και αραιές. Στη συνέχεια ωριμάζουν σε μαύρους σπόρους, ο καθένας των οποίων φέρει μία τριχωτή ουρά. Τα φυλλάρια εξωτερικώς είναι με αγκάθια.

Ιστορικά στοιχεία

Βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Το φυτό αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη ως “σίλυβον”. Ειδικότερα αναφέρει «Άκανθα εστί, πλατεία φύλλα έχουσα, χαμαιλέοντι όμοια τω λευκώ, ήτις αρτιφυής εσθίεται έφθη συν ελαίω και αλσί, της δε ρίζης ο οπός όσον ολκή ποθείς συν μελικράτω, εμέτους κινεί».

Ο Πλίνιος αναφέρει ότι οι σπόροι του φυτού βοηθάνε στην αποβολή των πετρών και της άμμου από τα νεφρά.

Ονομάστηκε μαριανόν σε πολλά μέρη της Ευρώπης, από μία πρόληψη ότι οι άσπρες κηλίδες που έχει πάνω στα φύλλα, προέκυψαν από το πέσιμο σταγόνων γάλακτος της Παναγίας. Οι Γάλλοι το ονομάζουν “Γάλα της Αγίας Μαρίας”. Στην Κρήτη υπάρχουν τέσσερις ποικιλίες του φυτού με τις κοινές ονομασίες αγκάθια, αγριαγκινάρες ή γαϊδουράγκαθα. Πρόκειται για τις ONOPORDON Illyricum, PNOPORDON majorii, ONOPORDON tauricum και ONOPERDON bracteatum. Οι Κρητικοί έτρωγαν τους τρυφερούς βλαστούς του φυτού. Με το αφέψημα του, έπλεναν εγκαύματα και αιμορροΐδες.

Συστατικά – χαρακτήρας

Οι σπόροι περιέχουν φλαβόνες (σιλυβίνη, σιλυδιανίνη και σιλυκριστίνη, οι οποίες φυλάσσουν το συκώτι από τις τοξίνες), αιθέριο έλαιο, πικρό στοιχείο και γλίσχρασμα.

Οι φλαβόνες είναι τόσο αποτελεσματικές ώστε τα ζώα που τρώνε γαϊδουράγκαθο δεν επηρεάζονται από το θανατηφόρο μανιτάρι Amanita phalloides το οποίο προκαλεί ανεπανόρθωτη βλάβη στο συκώτι.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Το γαϊδουράγκαθο ανθίζει το καλοκαίρι. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούμε κυρίως τους σπόρους, τα φύλλα και χρησιμοποιούμε σε ορισμένες περιπτώσεις τις ρίζες του φυτού. Συλλέγουμε τις ώριμες κεφαλές του φυτού και τις αποθηκεύουμε σε ζεστό μέρος. Μετά λίγες ημέρες, τα χτυπάμε και συλλέγουμε τους σπόρους.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις

Το βότανο είναι πικρό διουρητικό, αποτοξινωτικό, βακτηριοκτόνο και αντιφλεγμονώδες.

Η δράση τους βοηθά στην καλή λειτουργία της χολής, αυξάνοντας την έκκριση και την ροή της χολής από το ήπαρ και τη χοληδόχο κύστη. Για τον λόγο αυτό μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει το βότανο αυτό για οποιοδήποτε πρόβλημα συνδέεται με την χοληδόχο κύστη. Επίσης αυξάνει τη ροή του γάλακτος και είναι απόλυτα ασφαλές να το χρησιμοποιήσουν οι μητέρες που θηλάζουν.

Το βότανο σε μικρές δόσεις διεγείρει ενώ σε μεγάλες ηρεμεί. Σαν ηρεμιστικό μέσο λαμβάνεται για τους σπασμούς, επιληψία, αϋπνία, για τη ρύθμιση της λειτουργίας της καρδιάς και σαν τονωτικό σε περιπτώσεις υπερκόπωσης και για την αύξηση της πίεσης.

Ο φρέσκος χυμός του φυτού έχει μικροβιοκτόνο δράση. Λαμβάνεται για κακοήθη εξογκώματα και σαν προφυλακτικό μέσο μετά την απομάκρυνση των όγκων.

Το έγχυμα, το αλκολάτ ή ο χυμός του φυτού εξωτερικά χρησιμοποιείται σε, έλκη, πρηξίματα, καλόγερους, λύκο, χρυσή, φαγούρα, του σώματος, ψωρίαση, μυρμηγκιές, μύκητες, καρκίνο του δέρματος και σπυριά.

Παρασκευή και δοσολογία

Οι σπόροι παρασκευάζονται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε μία κουταλιά του τσαγιού ξηρούς σπόρους και το αφήνουμε για 10-15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα. Αν χρησιμοποιήσουμε το βάμμα του βοτάνου, η δοσολογία είναι 1-2 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.

Υπό μορφή φρέσκου χυμού η δοσολογία είναι ένα κουταλάκι του τσαγιού με λίγο νερό, τρεις φορές την ημέρα λίγο πριν το φαγητό.

Προφυλάξεις

Δεν αναφέρονται παρενέργειες από τη χρήση του βοτάνου. Τηρούμε τη συνιστώμενη δοσολογία.

Σημαντική σημείωση

Η ως άνω παρουσίαση του φυτού, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή. Η συμβουλή ειδικού κρίνεται απαραίτητη πριν από την χρήση του φυτού.